مقدمه
درمان سنگهای کلیه با پیشرفت و توسعه سنگشکنی برون اندامی (ESWL) و اندواورولوژی پیشرفت چشمگیری داشته است، اما حضور بعضی از آنومالیها در کلیه، از قبیل کلیه لگنی، در استفاده از این روشهای درمانی محدودیت ایجاد میکند [1].
کلیه لگنی شایعترین نوع کلیههای اکتوپیک است. بروز آن 1/2200 تا 1/3000 تولد ذکر شده است. در صورتی که درناژ کلیه دچار اختلال نباشد همراهی این آنومالی با سنگ خیلی کم خواهد بود [2]. سنگ کلیه در کلیههای لگنی با روشهای مختلفی از قبیل جراحی باز، جراحی سنگ کلیه از راه پوست (PCNL) و ESWL قابل درمان است. روش جراحی باز به دلیل برش جراحی و درد پس از عمل موربیدیتی بالاتری دارد. ESWL در 54 درصد موارد این کلیهها موفق است [2].
PCNL در این کلیهها انجامشدنی است، ولی روش انجام آن با روش معمول متفاوت است. به علت وجود ساختارهای استخوانی لگنی، در پشت کلیه لگنی، بهجای دسترسی خلفی به کلیه باید از قدام شکم به کلیه دسترسی پیدا کرد و در ضمن برای جلوگیری از آسیب به عروق اصلی و ارگانهای شکمی باید با کمک ویدئو لاپاراسکوپی محل ورود سوزن و دیلاتاسیون تراکت کنترل شود [3]. در همین حال باید از ابزاری کمک گرفت که کالیس مناسب برای وارد شدن به کلیه را نشان دهد که به طور معمول از اشعه استفاده میشد، ولی ما در این بیمار از سونوگرافی استفاده کردهایم که اخیراً برای PCNL معرفی شده و موفقیت قابل قبولی دارد [4]. ما درمان موفق سنگ کلیه اکتوپیک لگنی را با روش PCNL و با کمک لاپاراسکوپی و هدایت سونوگرافی گزارش میکنیم.
گزارش مورد
مردی 45ساله با شکایت درد و توده قابل لمس شکمی از چند ماه قبل مراجعه کرده بود. سونوگرافی شکم وجود کلیه نابهجای راست لگنی به همراه سنگهای متعدد را در کالیسهای این کلیه نشان میدهد. بیمار سابقه جراحی باز سنگ در همین کلیه را 10 سال قبل ذکر کرد. برای بیمار CT اسکن شکم و IVPانجام شد که وجود کلیه اکتوپیک لگنی و سنگهای متعدد در کلیه را تأیید کرد (شکل 1). آزمایشات انجامشده عملکرد نرمال کلیهها را نشان میدهد. همچنین آزمایش کشت ادرار منفی بود.
شکل ۱. پیلوگرافی ترشحی کلیه راست در لگن.
روش بررسی
پس از بیهوشی کامل بیمار در پوزیشن لیتوتومی تحت سیستوسکوپی قرار گرفت و کاتتر حالبی راست برای بیمار تعبیه شد. هدف از تعبیه کاتتر تزریق مایع به داخل کاتتر در زمان انجام سونوگرافی برای ایجاد هیدرونفروز و رؤیت بهتر کالیسها بود. سپس بیمار در پوزیشن سمی فلانک قرار گرفت و پورت mm 10 لاپاراسکوپی در ناف به روش هاسون باز قرار گرفت. سپس گاز CO2 با فشار mmHg 15 وارد شکم شد. 3 عدد پورت mm 5 برای عبور وسایل لاپاراسکوپی ایجاد شد (2 تروکار mm 5 در دو طرف سفال و کودال تروکار لنز در خط میدکلا ویکولار و یک تروکار در مقابل تروکار لنز در لترال). با کمک فورسیس و قیچی لاپاراسکوپی پریتوئن خلفی از روی کلیه لگنی کنار زده و به همین ترتیب روده کوچک نیز کنار زده شد (شکل ۲). پس از مشخص شدن کپسول کلیه و لگنچه و اطمینان از آزاد شدن کلیه از سایر ارگانهای اطراف گاز لاپاراسکوپی داخل شکم به طور کامل تخلیه و سپس با کمک یروب سونوگرافی از روی جدار شکم و تزریق همزمان مایع به داخل کاتتر حالبی، به طریق رتروگرید، کالیس مرتبط با سنگ مشخص شد. سپس سوزن شماره 18 اسپاینال از طریق جدار شکم و تحت گاید سونوگرافی به سمت کالیس مدنظر وارد شد و همزمان با وارد کردن مجدد گاز لاپاراسکوپی از طریق ویدئو لاپاراسکوپی نیز ورود سوزن به کلیه مشاهده شد.
شکل ۲. کنار زدن روده از روی کلیه لگنی به کمک لاپاروسکوپی.
بعد از آسپیره شدن ادرار، از طریق سوزن، گاید وایر وارد و مسیر ورود ابتدا با دیلاتور ۹ فرنج دیلاته و آنتن روی گاید تعبیه شد. سپس امپلاتز ۳۰ فرنچ وارد شد (روش دیلاتاسیون one shot). درنهایت شیت ۳۰ فرنچ در محل ترکت تعبیه و سپس آمپلاتز و آنتن خارج و نفروسکوپ Fr 26، از طریق پشت، وارد کلیه شد. همه مراحل ورود سوزن تا دیلاتاسیون ترکت از طریق لاپاراسکوپی مشاهده و از فورسیس لاپاراسکوپی برای نگهداشتن کلیه و هچنین دیلاتاتورها استفاده شد. پس از انجام نفروسکوپی و مشاهده سنگ، از طریق لیتوکلاست پنوماتیک، سنگ به قطعات کوچک خرد و به کمک فورسپس قطعات خارج شد. در پایان نفروسکوپی کامل کلیه برای بررسی باقیمانده احتمالی سنگ انجام شد و پس از اطمینان از باقینماندن سنگ تیوپ نفروستومی برای درناژ کلیه، از طریق ترکت، تعبیه شد. ادرار و مایع مختصری در زمان انجام نفروسکوپی به داخل شکم پخش شد که با کمک ساکشن لاپاراسکوپی در انتهای عمل خارج شد. برای درناژ موضع جراحی درن کاروگیت از محل یکی از پورتهای mm 5 لاپاراسکوپی با کمک فورسیس لاپاراسکوپی و تحت ویدئو لاپاراسکوپی در محل کلیه قرار داده شد. در انتهای عمل محل پورتهای لاپاراسکوپی از لحاظ خونریزی بررسی، گاز تخلیه و محل تروکارها بسته شد. زمان انجام جراحی حدود 110 دقیقه بود.
گرافی KUB روز بعد از جراحی نشاندهنده پاکشدن کامل سنگ از کلیه بدون وجود قطعات کوچک باقیمانده بود. در روز پنجم بعد از عمل جراحی نفروستوگرافی آنتی گرید از طریق تیوپ نفروستومی انجام و پس از اطمینان از نبود اکسترا وازیشن تیوپ نفروستومی خارج شد. در روز ششم پس از اطمینان از نبود درناژ مایع، از طریق درن، درن خارج و بیمار ترخیص شد.
بحث
کلیه لگنی شایعترین نوع از انواع کلیههای اکتوپیک است. انجام PCNL در کلیههای لگنی به علت شکل غیرطبیعی کلیه، خونرسانی غیرطبیعی و وجود لوپهای روده و سایر ارگانها مشکل است. بهترین روش درمان سنگ برای کلیههای اکتوپیک لگنی هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. انجام ویدئو لاپاراسکوپی در مورد بیماری که شرح داده شد، انجام PCNL را با اجتناب از آسیب عروق و رودهها و سایر ارگانهای اطراف امکانپذیر میکند.
اگرچه PCNL به عنوان روشی اندواورولوژیک در درمان سنگ در کلیههایی که در مکان نرمال قرار گرفتهاند بهخوبی قابل قبول است، اما در کاربرد و استفاده از آن در سنگ کلیه اکتوپیک لگنی توافق نشده است. Holman و همکاران انجام موفق PCNL با کمک لاپاروسکوپی را در 15 بیمار با کلیه لگنی گزارش کردند. آنها برای ورود به کلیه از فلوروسکوپی کمک گرفته بودند [3]. همچنین Maheshwari و همکاران 3 بیمار را با سنگ بزرگ در کلیههای لگنی که تحت PCNL با انجام همزمان لاپاراسکوپی به طور موفق قرار گرفته بودند، شرح دادند. در همه بیماران پاکشدن کامل سنگ در یک جلسه جراحی بدون موربیدیتی حین و بعد از عمل به دست آمد و در پیگیری 2 تا 38ماهه بیماران بدون علامت و بدون عود بودند و نویسندگان انجام این روش جراحی را در بیماران با سنگ کلیه اکتوپیک لگنی توصیه کردند [5]. Aron و همکاران مردی 35ساله را با کلیه اکتوپیک لگنی که سابقه جراحی باز همین کلیه برای سنگ در گذشته داشت، به علت عود سنگ، تحت جراحی PCNL با کمک لاپاراسکوپی قرار دادند و سنگ با موفقیت خارج شد [6].
تفاوت این گزارش با موارد گذشته در درجه اول استفاده از سونوگرافی به جای فلوروسکوپی در پیدا کردن کالیس مناسب برای ورود به کلیه بود. به دلیل اثرات منفی اشعه، سونوگرافی بهتدریج در حال پرکردن بخشی از جایگاه فلوروسکوپی در PCNL است [4]. ما اعتقاد داریم در کلیههای نابهجا و آنومالی هم میتوان از کمک سونوگرافی بهره برد. نکته برجسته دیگر در این بررسی انجام این جراحی در بیماری با سابقه جراحی باز قبلی در همین کلیه است که گزارش محدودی در این زمینه وجود دارد [6].
نتیجهگیری
ما معتقدیم انجام PCNL با کمک سونوگرافی و انجام همزمان لاپاراسکوپی در سنگ کلیه اکتوپیک لگنی، در بیمارانی که سابقه جراحی باز قبلی در همان کلیه دارند، نیز روشی ایمن، قابل انجام و مطمئن است.
تعارض در منافع
بین نویسندگان هیچگونه تعارضی در منافع وجود ندارد.